ایران، قطب سلول درمانی خاورمیانه و شرق مدیترانه/ طلوع امید برای درمان بیماران لاعلاج

 در دنیایی که پزشکی بازساختی یا طب ترمیمی با سرعتی خیره‌کننده به سمت آینده گام برمی‌دارد و نوید درمان‌های بی‌سابقه را به ویژه در بیماریهای لاعلاج می‌دهد، کمتر کسی گمان می‌برد که ایران، این‌چنین قدرتمندانه، جایگاه اول را در منطقه خاورمیانه و شرق مدیترانه در عرصه کارآزمایی‌های بالینی سلول درمانی به خود اختصاص داده باشد.

به گزارش ایرنا، پزشکی بازساختی (Regenerative Medicine) یا طب ترمیمی، شاخه‌ای از پزشکی است که به ترمیم، جایگزینی یا بازسازی بافت‌ها و اندام‌های آسیب‌دیده یا بیمار با استفاده از روش‌های بیولوژیک می‌پردازد، هدف اصلی این حوزه، بازگرداندن عملکرد طبیعی به بافت‌ها و اندام‌هایی است که به دلیل بیماری، آسیب یا نقص مادرزادی دچار اختلال شده‌اند.

اگر به زبان ساده تر بخواهیم در مورد پزشکی بازساختی صحبت کنیم می توان گفت که این شیوه پزشکی مانند یک تیم تعمیرات اساسی برای بدن ماست، فرض کنید خانه‌تان قدیمی شده و بخش‌هایی از آن فرسوده یا خراب شده‌اند؛ مثلاً سقفش چکه می‌کند یا دیوارها ترک برداشته‌اند، راهکار سنتی این است که ترک‌ها را بپوشانید یا موقتاً جلوی چکه را بگیرید.

اما پزشکی بازساختی مثل آن است که به جای تعمیر موقت، مصالح جدید و بادوام بیاوریم، قسمت‌های فرسوده را کاملاً بازسازی کنیم یا حتی عضو جدید بسازیم، هدف این رشته پزشکی، ترمیم، بازسازی یا جایگزینی سلول‌ها، بافت‌ها یا اندام‌های آسیب‌دیده است تا عملکرد طبیعی آن‌ها بازگردد.

این کار می‌تواند از ترمیم یک غضروف آسیب‌دیده در زانو گرفته تا بازسازی بخش‌هایی از قلب پس از سکته قلبی یا حتی درمان دیابت با تولید مجدد سلول‌های تولیدکننده انسولین، متغیر باشد و در واقع پزشکی بازساختی صرفاً علائم بیماری را کنترل نمی‌کند، بلکه به دنبال درمان ریشه‌ای و بازگرداندن سلامت کامل است، این شاخه نوین پزشکی، راهی به سوی درمانی پایدار و امیدبخش برای بسیاری از بیماری‌هایی که تاکنون درمان قطعی نداشتند، می‌گشاید.

ایران، قطب سلول درمانی خاورمیانه و شرق مدیترانه/ طلوع امید برای درمان بیماران لاعلاج

نقش اساسی سلول های بنیادی در پزشکی بازساختی

ستاره اصلی این شیوه پزشکی سلول‌های بنیادی هستند یعنی اگر پزشکی بازساختی را یک پروژه عمرانی بزرگ برای بازسازی بدن بدانیم، سلول‌های بنیادی نقش “آجرهای جادویی” یا “مصالح اولیه هوشمند” را بازی می‌کنند، چون این سلول‌ها ۲ ویژگی خارق‌العاده دارند: اول اینکه می‌توانند به‌صورت بسیار فراوان تکثیر شوند و تعدادشان را افزایش دهند و دوم اینکه تحت شرایط مناسب می‌توانند به انواع مختلف سلول‌های بدن تبدیل شوند.

مثلاً یک سلول بنیادی می‌تواند تبدیل به سلول استخوان، سلول عضله قلب، سلول عصبی، یا سلول کبد شود، این توانایی شگفت‌انگیز، آن‌ها را به ابزاری بی‌نظیر برای ترمیم و بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده تبدیل می‌کند. در پزشکی بازساختی، از این سلول‌ها برای جایگزینی سلول‌های مرده یا بیمار، تحریک بافت‌های آسیب‌دیده برای ترمیم خودشان، یا حتی ساخت بافت‌ها و اندام‌های جدید در آزمایشگاه استفاده می‌شود، این قابلیت منحصر به فرد سلول‌های بنیادی، آن‌ها را به محور اصلی و امیدبخش‌ترین عنصر در تلاش برای بازگرداندن عملکرد از دست رفته اعضای بدن تبدیل کرده است.

پزشکی بازساختی یا طب ترمیمی علاوه بر نقش بی بدیلی که در ردمان بیماران لاعلاج می تواند ایفا کند دارای جنبه اقتصادی شگرفی نیز در دنیاست به طوری که بسیاری از کارشناسان معتقدند که رقابت برای کسب سهم از بازار ۲۰۰ میلیارد دلاری این حوزه در جهان تا سال ۲۰۳۲ رو به افزایش است و ایران با دارا بودن پتانسیل‌های علمی و انسانی بسیار مجرب در این حوزه، از موقعیتی بی‌بدیل برخوردار شده که فرصتی است طلایی هم برای بیماران و هم برای اقتصاد ملی که قادر سازد افق‌های جدیدی را در حوزه پزشکی کشورمان بگشاید.

ارتباط بیماری های لاعلاج با پزشکی بازساختی

برای آشنا شدن با پزشکی بازساختی پای صحبت های دکتر کامران منصوری رییس پژوهشکده فناوری سلامت و عضو هیات علمی و استاد حوزه سلول‌های بنیادی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه نشستیم تا در زمینه اهمیت این حوزه توضیحات بیشتری ارایه دهد.

ایران، قطب سلول درمانی خاورمیانه و شرق مدیترانه/ طلوع امید برای درمان بیماران لاعلاج

این استاد رشته پزشکی مولکولی اظهار کرد: در دهه اخیر واژه ای به حوزه پزشکی وارد شده است به نام «پزشکی بازساختی یا طب ترمیمی» که حاصل یک سری پیشرفت ها و ارتباطات بین دانش بیولوژی و دانش پزشکی را به هم ارتباط می دهد که بیشتر آن استفاده از سلول های بنیادی و فرآورده های سلول های بنیادی برای درمان بیماری های لاعلاج یا کم علاج و بیماری هایی است که در اثر کهولت سن به وجود می آید.

وی معتقد است: این رشته به این دلیل بسیار مورد استقبال قرار گرفته است که شیب جمعیتی تا پایان سال ۲۰۵۰ به سمت پیری رفته و مساله کهولت سن پیش خواهد آمد که هرچه جلوتر برویم بیماری های مرتبط با آن نیز بیشتر می شود، از استوآرتریت ها گرفته تا مشکلات زانو، دیسک، نازایی ،انواع سرطان ها، آلزایمر و پارکینسون که این موارد معمولا جزو بیماری هایی هستند که عمدتا به آنها بیماری های کم علاج یا لاعلاج می گویند.

دکتر منصوری با بیان اینکه روزنه های امیدی در پزشکی باز شده که بتوان از توان سلول های بنیادی برای درمان این بیماری ها استفاده کرد افزود: یکی از دلایلی که انسان دچار بیماری های مرتبط با سن می شود کاهش ذخایر سلول های بنیادی در بدن است زیرا هرچه ذخایر سلول های بنیادی پایین بیاید قدرت ترمیمی بدن نیز کم می شود از اینرو در ۲ حیطه درمان و پیشگیری هم اینک در دنیا از سلول های بنیادی و فرآورده های سلول های بنیادی استفاده می شود.

وی یادآور شد: افراد بالای ۵۵ سال ذخایر سلول بنیادی کمتری نسبت به افراد جوان دارند و یکی از دلایلی که افراد دچار بیماری های مرتبط با کهولت سن و بیماری های مزمن می گردند علاوه بر کاهش تعداد سلول های بنیادی، کاهش قدرت ترمیم بدن است یعنی اگر که به قلب ما یا سیستم عصبی آسیبی وارد شود بدن قادر به ترمیم و بازگرداندن آن باشد.

گردش مالی ۲۰۰ میلیارد دلاری حوزه های طب ترمیمی

این محقق برجسته کشورمان معتقد است: آمار بازارهای مالی جهانی در این حوزه تا سال ۲۰۳۲ که فاصله زیادی نیز با آن نداریم بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار پیش بینی شده است که باید مسوولان با برنامه ریزی های خود و استفاده از سیاست تشویقی یا سیاست توسعه ای شرکت های دانش بنیان فعال در این حوزه می توانند حدود درصدقابل توجهی از این میزان رو جذب کنند تا هم سود مالی نصیب کشور شود و هم باعث اشتغال زایی موثر گردد.

وی با اشاره به دانش خوبی که در حوزه سلول های بنیادی در کشور وجود دارد اضافه کرد: در حال حاضر از نظر کارآزمایی بالینی و تحقیقاتی آمریکا با ثبت ۱۶۰ یا ۱۷۰ کارآزمایی بالینی رتبه نخست را در اختیار دارد و بعد از آن ایران رتبه دوم رو را دارد که این نشاندهنده توانمندی های محققان و دانشمندان ایرانی در این حوزه است.

ایران، قطب سلول درمانی خاورمیانه و شرق مدیترانه/ طلوع امید برای درمان بیماران لاعلاج

دکتر منصوری، با تاکید بر حمایت کامل مسوولان در رفع برخی مشکلات قانونی این حوزه در کشور ادامه داد: هم اکنون در برخی از کشورهای اطراف ما ۲۲ بیماری دارای مجوز سلول درمانی دارند در حالیکه در کشور ما این تعداد تنها به هفت بیماری شامل رد پیوند حاد، رد پیوند مزمن، مشکلات مفاصل استوارتریت، زخم های مقاوم به درمان، زخم‌مقاوم قرنیه چشم، بیماری کرون ،بیماری سی پی کودکان تازه متولد شده که اختلالات عصبی دارند خلاصه شده است.

وی با اشاره به ارتباط نزدیک این شیوه پزشکی با پیوند مغز استخوان نیز گفت: یکی از این مباحث «رد پیوند» است یعنی وقتی بیماری پیوند مغز استخوان می شود درصدی از بیماران وارد پروسه رد پیوند می شوند که در پروتکل درمانی مصوب وزارت بهداشت ایران استفاده از سلول های بنیادی یا فرآورده سلول های بنیادی برای کنترل رد پیوند خوشبختانه به نتایج بسیار خوبی رسیده است.

برنده گرنت معاونت علمی و فناوری ایران در حوزه درمان با سلول‌های بنیادی کشور افزود: یکی از دلایلی که بحث طب بازسازی در کرمانشاه راه افتاد به این دلیل است که بحث طب بازساختی مکمل بخش پیوند است یعنی یک بخش پیوند وقتی می تواند از پتانسیل صد درصدی خود استفاده کند که یک تیمی هم باشد که اگر مشکلی برای بیمار در حوزه رد پیوند پیش آمد بتواند از طریق سلول های بنیادی این مشکل را حل کند.

وی با اشاره به نتایج شگفت انگیزی که در کارآزمایی بالینی در سطح تحقیقاتی توسط محققان کرمانشاهی صورت گرفته است گفت: یکی از این مباحث در درمان بیماران مبتلا به کرونا در زمان همه گیری کرونا بود که از سلول های بنیادی در این زمینه استفاده شد و موجب کاهش ۴۸ درصدی مرگ و میر شد.

کرمانشاه پتانسیل تبدیل به قطب پزشکی بازساختی با استفاده از سلول های بنیادی منطقه را دارد

دکتر منصوری، همچنین با اشاره به جنبه اقتصادی این حوزه در کنار جنبه های تحقیقاتی آن تاکید کرد: در حال حاضر در دبی امارات متحده عربی با ۴.۵ میلیون نفر جمعیت چهار کلین روم ( اتاق تمیز) مربوط به کشورهای ایتالیا، آمریکا، انگلیس و کره جنوبی در حال فعالیت هستند که یکی از اهداف آن تبدیل شدن این شهر به هاب (قطب) سلول درمانی منطقه و جذب توریست سلامت است که هم اکنون در دنیا از صنعت گردشگری نیز ارزآوری بیشتری دارد.

ایران، قطب سلول درمانی خاورمیانه و شرق مدیترانه/ طلوع امید برای درمان بیماران لاعلاج

وی افزود: مسوولان ما تا الان حمایت هایی در این زمینه کرده اند اما اگر مقدار این حمایت ها افزایش پیدا کند این پتانسیل می تواند به مرحله خدمات بیشتری به بیماران داخل کشور و در سطح بین الملل به عنوان توریست سلامت نیز منجر شود.

دکتر منصوری با اشاره به متمرکز شدن مراکز پیوند مغز استخوان و سلول های بنیادی در یک مکان یادآور شد: در صورت حمایت های لجستیکی و پرسنلی در ایجاد چنین مرکزی در استان کرمانشاه، این مرکز قادر خواهد بود نه فقط به بیماران داخل کشور بلکه به سایر بیماران کشورهای منطقه از جمله عراق و کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز خدمات دهی انجام دهد .

رییس پژوهشکده فناوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه ادامه داد: در حال حاضر هزینه های سلول درمانی در خارج از کشور بسیار بالا بوده و از ۲۰ هزار دلار شروع می شود در حالی که در مرکزی همچون کرمانشاه یا مراکز دیگر در داخل کشور با هزینه بسیار کمتر وبا کیفیت بالایی می تواند این عمل صورت بگیرد .

عدم حرکت دانشگاه های کشور با تکنولوژی

دکتر منصوری، با بیان اینکه در حال حاضر در کشور تکنولوژی با دانشگاه ها هم راستا جلو نمی روند اظهار کرد: دانشجویی که از دانشگاه فارغ التحصیل می شود باید این دانشجوی ارشد یا پی اچ تی در جایی گمارده شود که از نظر علمی اغناشود و یکی از این مراکزی که می تواند اینکار را انجام دهد مراکز پیوند مغز استخوان و مراکز پیوند سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی است.

ایران، قطب سلول درمانی خاورمیانه و شرق مدیترانه/ طلوع امید برای درمان بیماران لاعلاج

وی تاکید کرد: باید با تاسیس، گسترش و حمایت از اینگونه مراکز از جذب نخبگان ایرانی در کشورهای دیگر که برای آنها هزینه های زیادی در داخل کشور شده است جلوگیری شود.

کرمانشاه یکی از قطب های سلول های بنیادی کشور

عضو هیات علمی و استاد حوزه سلول‌های بنیادی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در زمینه جایگاه این استان در حوزه سلول های بنیادی در کشور گفت: دانشگاه کرمانشاه در حوزه فرآورده سلول های بنیادی جزو رتبه های دو یا سه از نظر کار تحقیقاتی است به طوری که ۱۳ کارآزمایی بالینی در این حوزه صورت گرفته است.

وی گفت: در زمینه ایجاد اتاق های تمیز نیز هم در بخش خصوصی و هم دولتی در استان وجود دارد و به نظر زیرساختی با داشتن ۱۳ تخت با استاندادهای روز جهانی در بیمارستان گلستان و بخش پیوند مغزاستخوان و سلول های بنیادی در صورت حمایت مسوولان قادر به افزایش این تعداد به ۳۰ تخت باشیم.

به گزارش ایرنا، با توجه به پیشرفت‌های چشمگیر پزشکی بازساختی و نقش حیاتی سلول‌های بنیادی در درمان بیماری‌های لاعلاج و کم‌علاج، سرمایه‌گذاری و حمایت از این حوزه در ایران امری ضروری است.

ایران با داشتن رتبه دوم جهانی در کارآزمایی‌های بالینی و پتانسیل بالای محققان خود، می‌تواند به یکی از قطب‌های اصلی این حوزه در منطقه تبدیل شود و با جذب گردشگران سلامت و ایجاد اشتغال، به رشد اقتصادی کشور کمک کند.

در این راستا، حمایت مسئولان از رفع موانع قانونی و گسترش مراکز درمانی و تحقیقاتی سلول‌های بنیادی، به‌ویژه در استان‌هایی مانند کرمانشاه که پتانسیل بالایی دارند، می‌تواند نقش مهمی در ارتقای سطح سلامت جامعه و توسعه اقتصادی کشور ایفا کند و با توجه به بازار ۲۰۰ میلیارد دلاری این حوزه، ایران فرصتی بی‌نظیر برای تبدیل شدن به یک بازیگر کلیدی در عرصه پزشکی بازساختی جهان دارد.